Κρατούμενες στη φυλακή Canto Grande του Περού γιορτάζουν τη μέρα της γυναίκας το 1992 Ακουσαν κάπου κι αυτοί ότι μια 8 Μαρτίου ξεσηκώθηκαν κάποτε οι Αμερικανίδες εργάτριες ιματισμού, ή μάλλον οι υφάντριες της Νέας Υόρκης, ότι αυτή ήταν η πρώτη γυναικεία διαδήλωση στην ιστορία, ίσως και η πρώτη απεργία γυναικών, και ότι η αστυνομία επιτέθηκε στις εργάτριες και τις κακοποίησε. Ηταν, λέει, 8 Μαρτίου του 1857 ή 8 Μαρτίου του 1858, ίσως πάλι 8 Μαρτίου του 1848. Πάντως 8 Μαρτίου ήταν οπωσδήποτε. Κι αυτή την πρώτη γυναικεία διαδήλωση τιμούμε ακόμη σήμερα, καθώς αυτήν ανακαλύπτουμε πίσω από κάθε αναφορά στο χρονικό της επετείου.
Δυστυχώς, όμως, τα πράγματα συνέβησαν πολύ διαφορετικά. Η γυναικεία απεργία του αμερικανικού 19ου αιώνα συνιστά ένα μύθο που κατασκευάστηκε κατά τα μέσα της δεκαετίας του '50 από τα ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα προκειμένου να αποστασιοποιηθεί η επέτειος από το κομμουνιστικό της παρελθόν και να επιτρέψει ευρύτερες γυναικείες συμμαχίες. Στην Ελλάδα, απ' ό,τι γνωρίζουμε, ο μύθος αυτός εισάγεται δειλά από το ΚΚΕ το 1960 και επανέρχεται σε κείμενα της αριστερής Πανελλαδικής Ενωσης Γυναικών που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία προδικτατορικά χρόνια. Στη χώρα μας, η 8 Μαρτίου υπήρξε μια επέτειος αμιγώς κομμουνιστική.
Τι κρύβεται, ωστόσο, πίσω από τον ιδρυτικό μύθο της 8 του Μάρτη; Είμαστε σήμερα σε θέση να γνωρίζουμε πως ο εορτασμός μιας Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας προτάθηκε από την Κλάρα Τσέτκιν, την Κέτε Ντούνκερ και "άλλες συντρόφισσες" και εγκρίθηκε από τη Δεύτερη Διεθνή Συνδιάσκεψη των Σοσιαλιστριών που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη το 1910 λίγο πριν από το Συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς. Η σχετική απόφαση δεν αναφερόταν σε συγκεκριμένη ημερομηνία και δεν έκανε καμία μνεία στο γεγονός ότι η Ημέρα της Γυναίκας είχε ήδη εορταστεί τα δύο προηγούμενα χρόνια στις ΗΠΑ με πρωτοβουλία των γυναικών του αμερικανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Στόχος της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας, σύμφωνα με την πρόταση της Κλάρας Τσέτκιν, ήταν η δημιουργία μιας ημέρας κατά την οποία σοσιαλιστές και σοσιαλίστριες θα αγωνίζονταν για την κατάκτηση της προλεταριακής γυναικείας ψήφου, συνδέοντας το συγκεκριμένο αίτημα με το ευρύτερο "γυναικείο ζήτημα", όπως αυτό γινόταν αντιληπτό στο πλαίσιο της σοσιαλιστικής πολιτικής για τις γυναίκες. Ταυτόχρονα, η ημέρα αυτή θα έδινε στις σοσιαλίστριες τη δυνατότητα να αγωνιστούν κατά της επιχειρηματολογίας και των μεθόδων πάλης των φεμινιστριών της εποχής για την ψήφο των γυναικών. Με την απόφαση για μια σοσιαλιστική Ημέρα της Γυναίκας βάθαινε επομένως το ρήγμα μεταξύ "σοσιαλιστικού" και "αστικού φεμινισμού" που είχε ήδη ανοίξει η Πρώτη Συνδιάσκεψη των Σοσιαλιστριών (Στουτγάρδη, 1907).
Τα πρώτα χρόνια, η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας δεν γιορταζόταν μια συγκεκριμένη ημερομηνία. Το 1911, οι σχετικές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στις 26 Φεβρουαρίου στις ΗΠΑ, την Πρωτομαγιά στη Σουηδία και στις 19 Μαρτίου στη Γερμανία. Το 1912, στις 25 Φεβρουαρίου στις ΗΠΑ και στις 12 Μαΐου στη Σουηδία. Το 1913, στις 17 Φεβρουαρίου στη Ρωσία, στις 23 Φεβρουαρίου στις ΗΠΑ και στις 2 Μαρτίου στη Γερμανία. Στις 8 Μαρτίου γιορτάστηκε η Ημέρα της Γυναίκας για πρώτη φορά το 1914.
Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ημέρα της Γυναίκας αποκτά τον καθαρά κομμουνιστικό χαρακτήρα της που θα διατηρήσει επί πολλές δεκαετίες. Εχει πια επικρατήσει η 8 Μαρτίου και τα κομμουνιστικά κόμματα φροντίζουν να τηρούν την επίσημη αυτή ημερομηνία. Στην Ελλάδα, η 8 Μαρτίου πρωτοεμφανίζεται το 1924: στον κομματικό Τύπο δημοσιεύονται ανακοινώσεις των γυναικείων κομματικών οργάνων, προκηρύξεις μοιράζονται στις γειτονιές με αποτέλεσμα δύο συλλήψεις και στην αίθουσα των Εμποροϋπαλλήλων διοργανώνεται μια κυριακάτικη συγκέντρωση προς τιμήν των εργατριών. Εκεί ψάλλεται η Διεθνής και οι ομιλητές υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα της κοινής πάλης του γυναικείου με το ανδρικό προλεταριάτο και στιγματίζουν τον "πλάνο φεμινισμό".
Στο ίδιο κλίμα θα συνεχιστεί ο εορτασμός της 8 Μαρτίου και τα επόμενα χρόνια. Συμβολική ημέρα ενασχόλησης του κόμματος με τις γυναίκες, η γιορτή συνιστούσε ευκαιρία για τη μύηση των κομμουνιστριών στην πολιτική και πρόσφερε την ετήσια αφορμή για την καταγγελία του "αστικού φεμινισμού" και τη γελοιοποίηση των γυναικών που την ίδια εκείνη εποχή πάλευαν για την κατάκτηση των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους. Ετσι δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η ιστορία της Ημέρας της Γυναίκας ταυτίζεται με την ιστορία των γυναικών της αριστεράς για τη μακρά περίοδο που ξεκινά στις αρχές του αιώνα και φτάνει στα μέσα της δεκαετίας του '60.
Η συνέχεια είναι γνωστή: με μία ακόμη αναπάντεχη μεταμφίεσή της, η Ημέρα της Γυναίκας προτείνεται στα 1977 ως Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών για τις Γυναίκες, και πιο συγκεκριμένα για τα "Δικαιώματα των Γυναικών και την Παγκόσμια Ειρήνη". Στον απόηχο των εκδηλώσεων για την πρώτη δεκαετία του ΟΗΕ για τις γυναίκες (1975-1985), η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών καλούσε στις 16 Δεκεμβρίου του 1977 όλα τα κράτη "να ορίσουν, σύμφωνα με τις ιστορικές και εθνικές παραδόσεις και τα έθιμά τους, μια ημέρα του χρόνου ως Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Παγκόσμια Ειρήνη". Ηδη, πάντως, ο ΟΗΕ έδειχνε να προκρίνει την 8 του Μάρτη ως ημερομηνία κοινής αποδοχής για τη συγκεκριμένη "δράση".
Πρόκειται ίσως για τη σοβαρότερη οικειοποίηση που γνώρισε ποτέ η 8 του Μάρτη. Δεν πρόκειται απλώς για την αυτόματη, και καθόλου αυτονόητη, σύνδεση των γυναικών με την παγκόσμια ειρήνη, κάτι εξάλλου που συνέβαινε και στα χρόνια της κομμουνιστικής διαδρομής της επετείου. Σε μια εποχή που οι φεμινιστικές κινητοποιήσεις βρίσκονταν ακόμη στην ακμή τους, τα κράτη αναλάμβαναν πλέον επισήμως να κατονομάσουν, να ταξινομήσουν και να διαχειριστούν, στριμώχνοντάς τα σε μια συμβολική ημέρα, τα πολλά και χρονίζοντα γυναικεία ζητήματα. Η μετατόπιση της Ημέρας της Γυναίκας από την κομμουνιστική της προϊστορία στον σύγχρονο κρατικό φεμινισμό είχε πια πραγματοποιηθεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου